برای تازه‌واردای دنیای ارز دیجیتال، اصطلاحات می‌تونن حسابی گیج‌کننده و حتی گمراه‌کننده باشن. بعضی‌ها وقتی درباره فناوری بلاک‌چین حرف می‌زنن، منظور بیت‌کوینه، در حالی که بقیه وقتی درباره ارزهای دیجیتال کلی حرف می‌زنن، از بلاک‌چین اسم می‌برن. ولی این اصطلاحات واقعاً قابل تعویض نیستن: اونا به مفاهیم جدا ولی مرتبط اشاره دارن. برای همین، مهمه که تفاوت بینشون رو بفهمی. اینجا ما اصول اولیه فناوری بلاک‌چین، ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین رو بهت معرفی می‌کنیم.
یه مثال خیلی ساده
اینو در نظر بگیر:
وب‌سایت‌ها یه فناوری خاصن که برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات استفاده می‌شن.
موتورهای جست‌وجو یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌ها برای استفاده از فناوری وب‌سایتن.
به نوبه خودش، گوگل یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نمونه‌های موتور جست‌وجوعه.
به همین شکل:
بلاک‌چین یه فناوری خاصه که برای ثبت اطلاعات (بلوک‌های داده) استفاده می‌شه.
ارز دیجیتال یکی از محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌ها برای استفاده از بلاک‌چینه.
به نوبه خودش، بیت‌کوین اولین و محبوب‌ترین نمونه ارز دیجیتاله.
بلاک‌چین: مفهوم
بیشتر بلاک‌چین‌ها به صورت یه دفتر کل دیجیتال توزیع‌شده و غیرمتمرکز طراحی شدن. به زبان ساده، بلاک‌چین یه دفتر کل دیجیتاله که در اصل نسخه الکترونیکی یه دفتر کاغذیه و وظیفه‌ش ثبت یه لیست از تراکنش‌هاست.
به طور خاص‌تر، بلاک‌چین یه زنجیره خطی از چندتا بلاکه که به هم وصلن و با اثبات‌های رمزنگاری امن شدن. فناوری بلاک‌چین می‌تونه تو فعالیت‌های دیگه‌ای که لزوماً به عملیات مالی نیاز ندارن هم استفاده بشه، ولی تو زمینه ارزهای دیجیتال، اونا مسئول نگه داشتن یه رکورد دائمی از همه تراکنش‌های تأییدشده‌ان.
توزیع‌شده (Distributed) و غیرمتمرکز (Decentralized) به نحوه ساختار و نگه‌داری دفتر کل اشاره داره. برای فهمیدن تفاوت، به فرم‌های رایج دفتر کل متمرکز فکر کن، مثل سوابق عمومی فروش خونه، سوابق برداشت از خودپرداز یه بانک، یا لیست اقلام فروخته‌شده تو eBay. تو هر مورد، فقط یه سازمان دفتر کل رو کنترل می‌کنه: یه نهاد دولتی، بانک، یا eBay. یه چیز مشترک دیگه اینه که فقط یه نسخه اصلی از دفتر کل وجود داره و هر چیز دیگه فقط یه نسخه پشتیبانه که رکورد رسمی حساب نمی‌شه. برای همین، دفتر کل‌های سنتی متمرکزن، چون توسط یه نهاد واحد نگه‌داری می‌شن و معمولاً به یه پایگاه داده واحد وابستن.
در مقابل، بلاک‌چین معمولاً به صورت یه سیستم توزیع‌شده ساخته می‌شه که به عنوان یه دفتر کل غیرمتمرکز عمل می‌کنه. این یعنی هیچ نسخه تکی از دفتر کل وجود نداره (توزیع‌شده) و هیچ مرجع تکی‌ای هم کنترلش نمی‌کنه (غیرمتمرکز). به زبان ساده، هر کاربری که تصمیم می‌گیره به شبکه بلاک‌چین ملحق بشه و تو فرآیند نگه‌داریش شرکت کنه، یه نسخه الکترونیکی از داده‌های بلاک‌چین رو نگه می‌داره، که مرتب با همه تراکنش‌های جدید به‌روز می‌شه و با نسخه‌های کاربرهای دیگه همگام می‌مونه.
به عبارت دیگه، یه سیستم توزیع‌شده با کار جمعی کلی کاربر که تو سراسر دنیا پخشن نگه‌داری می‌شه. این کاربرها به اسم گره‌های شبکه شناخته می‌شن، و همه این گره‌ها تو فرآیند تأیید و اعتبار دادن به تراکنش‌ها، طبق قوانین سیستم، شرکت می‌کنن. در نتیجه، قدرت غیرمتمرکزه (هیچ مرجع مرکزی‌ای وجود نداره).
بلاک‌چین: عمل
بلاک‌چین اسمش رو از نحوه سازمان‌دهی سوابق گرفته: یه زنجیره از بلاک‌های به‌هم‌پیوسته. به زبان ساده، یه بلاک یه تکه داده‌ست که شامل چیزایی مثل یه لیست از تراکنش‌های اخیر می‌شه (مثل یه صفحه چاپ‌شده از ورودی‌ها). بلاک‌ها و تراکنش‌ها عمومی‌ان و دیده می‌شن، ولی نمی‌شه تغییرشون داد (مثل اینه که هر صفحه رو تو یه جعبه شیشه‌ای مهر و موم‌شده بذاری). با اضافه شدن بلاک‌های جدید به بلاک‌چین، یه رکورد پیوسته از بلاک‌های به‌هم‌پیوسته شکل می‌گیره (مثل یه دفتر کل فیزیکی با کلی صفحه از سوابق). این یه مثال خیلی ساده بود، ولی فرآیند خیلی پیچیده‌تر از اینه.
یکی از دلایل اصلی اینکه بلاک‌چین‌ها این‌قدر در برابر تغییر مقاومن، اینه که بلاک‌ها به هم وصلن و با اثبات‌های رمزنگاری امن شدن. برای تولید بلاک‌های جدید، شرکت‌کننده‌های شبکه باید تو یه فعالیت محاسباتی گرون و سنگین به اسم استخراج شرکت کنن. در اصل، ماینرها مسئول تأیید تراکنش‌ها و گروه‌بندی اونا تو بلاک‌های تازه‌ساخته‌شده‌ان که بعد به بلاک‌چین اضافه می‌شن (اگه شرایط خاصی برآورده بشه). اونا همچنین مسئول وارد کردن سکه‌های جدید به سیستمن، که به عنوان جایزه برای کارشون صادر می‌شه.
هر بلاک جدید تأییدشده به بلاکی که درست قبلش اومده وصل می‌شه. زیبایی این ساختار اینه که عملاً غیرممکنه داده‌های یه بلاک رو بعد از اضافه شدن به بلاک‌چین تغییر بدی، چون با اثبات‌های رمزنگاری امن شدن، که تولیدشون خیلی گرونه و واگرد کردنشون به شدت سخته.
خلاصه، بلاک‌چین یه زنجیره از بلاک‌های داده به‌هم‌پیوسته‌ست که به ترتیب زمانی مرتب شدن و با اثبات‌های رمزنگاری امن شدن.
ارز دیجیتال
به زبان ساده، ارز دیجیتال یه نوع پول دیجیتاله که به عنوان وسیله تبادل تو یه شبکه توزیع‌شده از کاربرا استفاده می‌شه. برخلاف سیستم‌های بانکی سنتی، این تراکنش‌ها از طریق یه دفتر کل دیجیتال عمومی (بلاک‌چین) ردیابی می‌شن و می‌تونن مستقیم بین شرکت‌کننده‌ها (همتا به همتا) بدون نیاز به واسطه انجام بشن.
«کریپتو» به تکنیک‌های رمزنگاری‌ای اشاره داره که برای امن کردن سیستم اقتصادی و اطمینان از اینکه ساخت واحدهای جدید ارز دیجیتال و تأیید تراکنش‌ها درست پیش بره، استفاده می‌شه.
با اینکه همه ارزهای دیجیتال قابل استخراج نیستن، خیلی‌هاشون، مثل بیت‌کوین، به فرآیند استخراج وابستن و عرضه در گردششون به‌کندی و با کنترل رشد می‌کنه. برای همین، استخراج تنها راه ساخت واحدهای جدید این سکه‌هاست و این جلوی ریسک تورمی که ارزهای فیات سنتی رو تهدید می‌کنه می‌گیره، چون تو فیات دولت می‌تونه عرضه پول رو کنترل کنه.
بیت‌کوین
بیت‌کوین اولین ارز دیجیتالیه که ساخته شد و طبیعتاً معروفترینشه. سال ۲۰۰۹ توسط توسعه‌دهنده ناشناس ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. ایده اصلی این بود که یه سیستم پرداخت الکترونیکی مستقل و غیرمتمرکز بر پایه اثبات‌های ریاضی و رمزنگاری ساخته بشه.
با اینکه معروفتریته، بیت‌کوین تنها نیست. کلی ارز دیجیتال دیگه هم هست، هرکدوم با ویژگی‌ها و مکانیزم‌های خاص خودشون. علاوه بر این، همه ارزهای دیجیتال بلاک‌چین خودشون رو ندارن. بعضیا روی یه بلاک‌چین موجود ساخته شدن، در حالی که بقیه کامل از صفر درست شدن.
مثل بیشتر ارزهای دیجیتال، بیت‌کوین عرضه محدودی داره، یعنی بعد از رسیدن به حداکثر عرضه، سیستم دیگه بیت‌کوین جدیدی تولید نمی‌کنه. هرچند این از پروژه‌ای به پروژه دیگه فرق داره، حداکثر عرضه بیت‌کوین ۲۱ میلیون واحده. معمولاً عرضه کل اطلاعات عمومیه که موقع ساخت ارز دیجیتال مشخص می‌شه.
پروتکل بیت‌کوین متن‌بازه و هرکسی می‌تونه کدش رو بررسی کنه یا Ascending copy کنه. کلی توسعه‌دهنده تو سراسر دنیا تو توسعه این پروژه مشارکت دارن.
